Najstarsze wzmianki o młynie wodnym w Starogardzie Gdańskim sięgają 1283 r. Młyn ten była zapewne częścią dóbr książęcych (joannickich). W 1305 r. młyn ten przeszedł w ręce Krzyżaków.
W połowie XV w. miał on 4 koła napędowe, w tym 3, które mełły mąkę i jedno koło wytwarzające słód.
Młyn zasłynął nawet w Gdańsku z produkcji bardzo dobrej mąki. Przy obiekcie stał tartak. Po powrocie Starogardu do Polski młyn należał do starosty starogardzkiego. W 1502 r. spalił się.
Według podania w 1618 r. udało się młynarzowi wypędzić z młyna do rzeki wszystkie szczury przy pomocy nieznanej nikomu odtrutki.
Dnia 29 marca 1763 r. starosta Kczewski nadał młyn z tartakiem w 40-letnią dzierżawę Marcinowi Gołuńskiemu za zezwoleniem króla Augusta III.
Młyn użytkował Karol Reinhold w 1802 r., Jan Pieske w 1810 r. i jego syn Michał Pieske w 1833 r. Za ostatniego z nich została wybudowana w 1845 r. drewniana śluza.
W 1869 r. wzniesiono most przy śluzie, a w latach 1870-1872 zbudowano nową śluzę drewnianą oraz tzw. Kanał Młyński przy wykorzystaniu północnego fragmentu fosy miejskiej, usytuowanej być może w pierwotnej odnodze Wierzycy.
W 1871 r. młyn kupił od Edwarda Poschaka Frietz Wiechert, a od niego jeszcze w tym samym roku Franciszek Wiechert. To on wybudował z czerwonej cegły dwa nowe. Pierwszy młyn zbudował w 1874 r. Był to młyn zbożowy (żytni), północny, położony pomiędzy dwoma wodospadami - śluzami, niewielki. Drugi młyn zbudował w latach 1885-1888. Był to młyn mąki pszennej, południowy, przylegający do poprzedniego, 5-7 kondygnacyjny, duży.
Na frontonie tego obiektu naniesiono ornamentację z cegły glazurowanej w stylu neogotyckim, fryz i naturalnej wielkości postacie rzeźbione kobiet, zapożyczone z mitologii starożytnej. W podwórzu postawiono wysoki komin oraz pod koniec XIX w. budynek mieszkalny w stylu neogotyckim. Powstał też kompleks urządzeń wodnych z dwoma mostami i dwiema kładkami przerzuconymi przez rzekę.
Dnia 3 maja 1893 r. Wiechert otrzymał zezwolenie Wydziału Powiatowego w Starogardzie na spiętrzanie do napędu młyna wód Wierzycy, ale pod warunkiem utrzymywania w dobrym stanie wału, chroniącego przed zalewem łąki miejskie leżące na lewym brzegu Wierzycy powyżej śluz oraz konserwowania drenów na tych łąkach.
W 1903 r. właścicielami młyna zostali synowie Wiecherta, Ernest i Maks. W 1926 r. wybudowali oni na zapleczu młynów 6-kondygnacyjną łuszczarnię ryżu.
W 1936 r. właścicielami młynów byli Maks, Charlotte i Gerhard Wiechertowie. W latach okupacji hitlerowskiej w łuszczarni ryżu urządzono magazyn wojskowy.
Po wyzwoleniu dobra Wiechertów przeszły na własność skarbu państwa. Dawna łuszczarnia spaliła się w 1981 r. Obiekt ten z 6-kondygnacyjnym, najwyższym w Starogardzie szybem towarowo-osobowym, został odbudowany kosztem 300 mln zł w latach 1982-1986. Tu powstała nowoczesna płatkarnia.
Przy młynach, w rzece, w miejscu zwanym koniopojem miejscowy 2. Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich pławił konie w latach 1926-1939. Po 1989 roku młyny przechodziły różne koleje losu. To materiał na osobną publikację. Ostatni wielki pożar wybuchł 26 maja 2013 roku i doszczętnie zniszczył obiekty. Od tego dnia młyny stały się straszącą ruiną.
Opr. Stanisław Sierko
w oparciu o "Zabytki i niektóre inne dobra kultury Starogardu Gdańskiego" J. Milewski, 1993 r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz