Jabłówko - historia

Nazwa /zdrobniała/ pochodzi od słowa Jabłowo. Niemiecka i hitlerowska - Klein Jablau

Położenie. Miejscowość leży 63 - 91 m n.p.m. Teren jest bezleśny. Ośrodkiem zwartej części wsi są zabudowania pofolwarczne. Obszar wynosi 454,2 ha /1962 r./.

Dzieje. Miejscowość należy do najstarszych na Kociewiu. Świadczą o tym odkryte 2 zespoły grobów skrzynkowych, sięgających lat 700 - 400 p.n.e. Pierwszy odkryto około 1910 r. w rejonie drogi polnej do Dąbrówki /ok. 600 m na północny zachód od od Jabłówka/, a drugi - na dwóch piaszczystych wzgórzach, położonych między szosą a torem PKP /ok. 350 m na wschód od wsi/. Wewnątrz grobów znaleziono między innymi obok naszyjników dwie urny popielnicowe /twarzowe/ z rysunkami jeźdźców na koniach /jazda zmarłego w zaświaty/. Wprawdzie brak dalszych dowodów materialnych na ustalenie ciągłości osadniczej, ale ta niewątpliwie istnieje. W 1860 r. odłączono od Jabłówka Mysinek /jako dożywocie dla matki Kalksteinów/. Kiedyś folwark szlachecki Jabłówko stanowił jedną całość z Jabłowem. Na nowo zabudował go Hiacenty Jackowski, do którego należał w 1867 r. Po jego śmierci otrzymała go w wianie jedna z jego córek. Dzierżawcą majątku Jabłówko, a od 1651 r. właścicielem był Edward Kalkstein.1/ W 1885 r. został rozparcelowany /z Mysinkiem/.

1/ Edward Kalkstein /1826 - 1899/, syn Stanisława, urodzony w Klonówce, zaangażował się w powstanie starogardzkie 1346 roku. W latach 1848 - 1850 należał do kierownictwa Ligi Polskiej w powiecie starogardzkim. Wziął udział w tłumnej manifestacji patriotycznej 10 X 1861 r. w Horodle /w Królestwie/ z okazji bitwy wiedeńskiej 1683 r. Był więziony przez Prusaków. Należał do przywódców pomorskiej organizacji powstania styczniowego. Pod pseudonimem "Moller" kupował broń i przerzucał ją do Królestwa /zakupił 200 karabinów, które przez Działdowo dostarczył powstańcom/. 29 V 1963 r. po przeprowadzeniu w jego mieszkaniu rewizji został aresztowany. Więziono go w Starogardzie, w forcie Winiary w Poznaniu /od 6 VI 1663 r./, w Hausvogtei i w Moabicie pod Berlinem. Sąd w Berlinie /grudzień 1864 r. skazał go na rok więzienia. Siedział w Wisłoujściu. Był pisarzem - ekonomistą - autorem pracy pt. "Echo narodu, czyli rzecz o sumieniu narodowym" /Pelplin, 1872/.

Teodor Kalkstein /1852 - 1905/, syn Edwarda, właściciel Jubłówka, wprowadził na Pomorze z Niemiec system parcelacyjny, polegający na parcelowaniu ziemi przez specjalne spółki, organizowane przez samych parcelantów /w oparciu o te wzory powstała np. w 1888 roku spółka parcelacyjna w Pinczynie/. Od 1888r. był dyrektorem banku ziemskiego w Poznaniu. Wtedy przeniósł swe doświadczenie parcelacyjne do Wielkopolski /choć jako oczytany ekonomista daleki był od radykalnych programów społeczno-gospodarczych/.

W powstaniu styczniowym uczestniczyli Kandyba i Antoni Kilian z Jabłówka.

Dnia 4 września 1939 roku około godz. 17 na wniosek Niemca Kamanna starogardzkie gestapo wywłaszczyło z majątku Stefanie Łazarską, jej córkę i syna /mąż przebywał w szpitalu/. Uzbrojeni gestapowcy wyprowadzili wysiedlonych na szosę ze słowami: "Raus, die polnischen Hunde" /"Precz, polskie psy"/. Majątek Łazarskich został przydzielony Kamannowi. Było to pierwsze wywłaszczenie z ziemi w powiecie starogardzkim. W nocy z 2 na 3 czerwca 1942 r. hitlerowcy wysiedlili następną polską rodzinę /4 osoby/. Łącznie w latach 1941 - 1943 wysiedlono jedenaście rodzin /42 osoby/ z gospodarstw w Jabłówku.

W 1965 roku Jabłówko liczyło 262 mieszkańców.

W 1962 roku w Jabłówku było 49 budynków mieszkalnych oraz 57 indywidualnych gospodarstw rolnych /w 1960 r. - 58/.

Po wyzwoleniu 4 III 1945 roku Jabłówko rozparcelowano, Pobudowano zlewnię mleka /po 1961 r./, uruchomiono klubokawiarnię, wieś zelektryfikowano.

Szkoła. W latach zaboru pruskiego i międzywojennych istniała tu jednoklasowa szkoła powszechna. Po wyzwoleniu 1945 r. z braku odpowiedniej liczby dzieci została nauka wstrzymana.

Ciekawostki. Lud opowiada, że na wzgórzu we wsi, gdzie stoi figura przydrożna Matki Boskiej, wykonana przez włoskiego artysty, a obok zlewnia mleka, kiedyś był las. W nim pochowano żołnierzy napoleońskich 1812 r., i tam też powstańcy starogardzcy w 1846 roku ukrywali broń.

Józef Milewski Dzieje wsi powiatu starogardzkiego

Zrzeszenie Kaszubko-Pomorskie Gdańsk 1968 r.