a)dane historyczne
nazwy dawne: Landgestud Pr. Stargard
Państwowe Stado Ogierów w Starogardzie Gdańskim
nazwa obecna: Stado Ogierów Skarbu państwa w Starogardzie Gd. W końcu XVIII w. Obszar obecnego założenia należał do Nadleśnictwa w Nowem w rewirze starogardzkim (mapa nr 1, Schrotter 1796 t. - 1802 r.).
Przypuszczalnie już na przełomie XVIII / XIX w. Wytyczono ok. 25-hektarowy obszar leśny przy drodze do Tczewa, który został przekazny administracji rządowej.
Tu odbywały się najprawdopodobniej ćwiczenia wojskowej kawalerii konnej. Materiały kartograficzne i katastralne z lat 1804, 1810, czy 1903 nie obejmują terenów leśnych poza miastem, zatem brak materiałów źródłowych nie pozwala na jednoznaczne określenie daty powstania założenia.
W Archiwum Państwowym w Gdańsku zachowała się tylko notatka o tym, że istniał zespół akt pt. Stadnina koni wojskowych w Kwidzynie i Starogardzie Gdańskim - 1788 r. (Die Landgestutte zu Marienwerder Pr. Stargard - 1788, GAP"175), ale nie przejęto archiwaliów i nieznane jest miejsce ich przechowywania. Można założyć, że już w końcu XVIII wieku rozpoczęto pierwsze prace terenowe, bowiem najstarsze drzewa alejowe datowane są na przełom XVIII/XIX wieku.
Koniec XIX wieku dla Starogardu Gdańskiego to okres rozwoju gospodarczego miasta. Zaborca inwestował na terenach, które uznał za politycznie stabilne. W mieście powstało wiele fabryk, domów użyteczności publicznej i innych budowli dla potrzeb mieszkańców. Koszary wojskowe wybudowane jeszcze w końcu XVIII wieku wraz ze stajniami dla koni nie wystarczyły już na potrzeby wojska.
Początkowo ogiery zgrupowane były w stajniach koszarowych w centrum miasta, z czasem wybudowano ujeżdżalnię (naprzeciw zbrojowni). Zapotrzebowanie na konie w tym rejonie wzrastało i rząd pruski postanowił rozszerzyć hodowlę. Sprowadzono do Starogardu między innymi ogiery trakeńskie (z rejonu Prus Wschodnich, obecnie rejon kaliningradzki), wschodniopruskie i oldenburskie. W ostatnim dziesięcioleciu XIX w. rozpoczęto budowę dużego założenia dla hodowli ogierów na terenie odległym od centrum miasta o około 3 km, przy drodze do Tczewa.
W końcu XIX w. aż do końca I wojny światowej teren leśny wokół założenia należał do nadleśnictwa pelplińskiego w okręgu gdańskim (mapa nr 3 z 1912 r. - Oberfosterei Pelplin Regierungbezirik Danzig), a enklawa, która obejmowała Stado Ogierów, oznaczona została jako własność rządowa.
W okresie międzywoejennym lasy wokół założenia należały do Państwowego Nadleśnictwa Pelplin, Obręb Pelplin, Leśnictwo Kochanka (mapa nr 4 - mapy dotyczące terenów leśnych przedstawiały dokładnie granice enklaw prywatnych rządowych lub kościelnych, natomiast zabudowa wewnątrz założenia nie zawsze była zgodna z rzeczywistym układem).
Budowę założenia rozpoczęto w 1890 roku, a trwała przypuszczalnie do 1912 r. Brak materiałów archiwalnych nie pozwala na przedstawienie opisu poszczególnych etapów, należałoby zatem przedstawić przybliżony okres prac budowlanych. Opierając się na dostępnych materiałach archiwalnych - rysunkach inwentaryzacyjnych, większość projektów została zatwierdzona przez inspektora budowlanego 15 lutego 1903 r.
Zachowane rysunki zostały wykonane w dwóch egzemplarzach na papierze w kolorze, być może istniały rysunki robocze i większość budynków została wybudowana wcześniej niż w 1903 roku. Na planszy nr III znajduje się notatka, że 3 domy zostały wybudowane już w 1899 roku i nie różnią się w swojej konstrukcji i wymiarach od budynku przedstawionego na rysunku. Oznacza to, że pozostałe trzy domy powstały po 1903 roku.
W 1912 roku został zatwierdzony przez architekta Urzędu Budowlanego projekt budynku czterorodzinnego (obecnie nr 13 I, 13 J). Na mapie topograficznej z 1918 roku (mapa nr 4) nie został zaznaczony dom (obecnie nr 14), który przez mieszkańców uważany jest jako najstarszy - przypuszczalnie powstał błąd na mapie, mało prawdopodobne jest, żeby jakikolwiek budynek powstał po 1912 roku.
Wyjaśnienie problemu datowania poszczególnych budynków wymaga szczegółowych badań historyczno-architektonicznych.
Przez 50 lat od zakończenia budowy nie powstał żaden nowy obiekt. Od początku w niezmiennym stanie przetrwał cały układ zabudowy i komunikacyjny. Trzy domy mieszkalne z lat 50. nie naruszyły kompozycji całego terenu, usytuowane w zespole domów pracowniczych wtopiły się w krajobraz. W północno-wschodniej częsci w latach 50. rozpoczęto budowę domów dla pracowników. Powstało osiedle, które w większości zostało sprzedane mieszkańcom, a tym samym niepodlegające juz administracyjnie SOSP.
Stado ogierów w Starogardzie do 1920 roku - Landgestut Pr. Sargard, zarządzane było przez administrację pruską. Stanowisko dyrektora mógł objąć tylko wyższy rangą oficer wojskowy. Pracownikami byli mężczyźni, którzy ukończyli służbę wojskową o tradycjach kawaleryjskich. W okresie pruskim stado utrzymywało stan 140 ogierów.
W okresie międzywojennym sprawy hodowli koni w państwie należały do Departamentu Chowu Koni Ministerstwa Rolnictwa, stadninami państwowymi zajmował się Wydział Stadnin Państwowych, a prywatnymi Wydział Hodowli Koni. W Polsce do 1928 r. było 8 stad i liczyły łącznie 1410 ogierów, które odchowały w 1928 r. 69 037 klaczy prywatnych - "Ogiery te na wiosnę rozchodzą się po dworach i sejmikach i uzywane są jako reproduktory dla szerokich mas rolniczych. Po zakończonym sezonie koulacyjnym, to jest w lipcu, wracają do swych stad u stoją tu do roku następnego" cyt. Dziesięciolecie Polski Odrodzonej 1918-1929.
W 1920 roku Stado w Starogardzie Gdańskim przejęła Komisja z ramienia Tymczasowego Zarządu Stadnin Państwowych w składzie: Pułkownik A. Doniemirski, Sumieński, Wł. Rudowski. W okresie międzywojennym hodowano konie podobnie jak w okresie pruskim na potrzeby wojska.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz