Prof. dr Paweł Wyczyński urodził się 29 VI 1921 roku w Zelgoszczy, w gminie Lubichowo, na północnym obrzeżu Borów Tucholskich, na ziemi kociewskiej. Był synem Lucjana i Klary, rolników, i jednym z trojga rodzeństwa. Ukończył szkołę powszechną w rodzinnej miejscowości, a następnie Państwowe Gimnazjum w Starogradzie Gdańskim w 1939 roku, do którego został przyjęty z poparciem Ignacego Paderewskiego.
Podczas okupacji niemieckiej działał w konspiracji o obliczu narodowym, w Związku Jaszczurczym (od 1941 roku) jako jeden z organizatorów tego ruchu na Pomorzu Gdańskim. Ośrodek kociewskiej Jaszczurki został rozbity aresztowaniami. Część członków organizacji zginęła, część zdołała zbiec do Generalnej Guberni, jeszcze inni zostali wcieleni przymusowo do Wehrmachtu. Paweł Wyczyński działał następnie w polskiej konspiracji antyhitlerowskiej w Berlinie. W 1944 roku udało mu się zbiec od do II Korpusu gen. Władysława Andersa. Ukończył w 1946 roku Polskie Liceum w Salzburgu, zorganizowane przez II Korpus. Następnie ukończył studia uniwersyteckie w Lille we Francji (Licence es lettres) w 1950 roku, a tak zwane Diplôme d"Études supérieures uzyskał w 1951 roku. W kwietniu w tym samym roku wyemigrował do Kanady, gdzie początkowo pracował w Université de Montréal, a od września 1951 roku rozpoczął swoją pracę w Université d"Ottawa. Uzyskał doktorat z literatury francuskiej w 1957 roku na tymże uniwersytecie.
W 1951 roku Paweł Wyczyński wziął ślub z Reginą Delabit, z którą założył liczną rodzinę (siedmioro dzieci i trzynaścioro wnuków). Początkowo rodzina zamieszkiwała w centrum miasta Ottawy, a w 1963 roku przeniosła się do obecnej rezydencji nad brzegiem rzeki Ottawy, w dzielnicy Britannia.
Dr Paweł Wyczyński pracował przez wiele lat jako badacz literatury frankojęzycznej Kanady, specjalizując się w badaniach prac poetyckich Emila Nelligana. W latach 1958-1973 był współzałożycielem i dyrektorem Centre de recherche en littérature canadienne-française. Praca badacza i wykładowcy pozwoliła mu zorganizować także Institute for Slavic Studies i dział polski biblioteki uniwersyteckiej (obecnie ok. 20 000 woluminów). Kolejno uzyskał rangę Assistant Professor (1958), Associate Professor i Full Professor (1970) oraz Professor Emeritus (1986), University of Ottawa. Wykładał na uniwersytetach m.in. w Brazylii, Francji, Anglii, Włoszech i Polsce. Przez siedem lat pracował w Królewskiej Komisji powołanej przez premiera Lester Pearsona dla zbadania sytuacji językowej i kulturowej Kanady (the Royal Commission on Biligualism and Biculturalism - the B&B Commission). Otrzymywał liczne fundusze na sfinansowanie swych prac badawczych, także z Fundacji Killam (1988), co pozwoliło mu napisać biografię Nelligana i opracować Album Nelligan w 2006 r.
Profesor Wyczyński był członkiem wielu towarzystw naukowych i kulturalnych w Kanadzie i za granicą oraz otrzymał wiele wyróżnień i odznaczeń. Przez prawie trzydzieści lat był obywatelem honorowym miasta Starogardu Gdańskiego, członkiem honorowym Towarzystwa Miłośników Ziemi Kociewskiej, członkiem zwyczajnym Międzynarodowego Stowarzyszenia Literatury Porównawczej, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, członkiem Royal Society of Canada, członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, członkiem honorowym Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie. Otrzymał cztery doktoraty honoris causa: Laurentian University (1978), University of Guelph (1989), Université Laval (1989) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ( 1996).
Profesor Wyczyński był odznaczony m.in. Medalem Stulecia Kanady, Orderem Kanady (Officer of Order of Canada w 1993 r.), francuskimi Palmami Akademickimi (1990), Medalem Nelligana przez rząd Quebeku, palmami Frankonii amerykańskiej, Queen Elizbeth II Golden Jubilee Medal, Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP, Medalem Senatu KUL.
Paweł Wyczyński był autorem, współautorem i redaktorem ponad 62 pozycji książkowych oraz ponad 100 artykułów krytycznych i literackich. Opublikował też dwa tomiki wierszy oraz jedną sztukę w języku polskim. Przed śmiercią ukończył esej książkowy na temat Cypriana Kamila Norwida oraz pracował nad swoimi wspomnieniami.
Profesor Paweł Wyczyński był współtwórcą Kollegium Jana Pawla II Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego po przeprowadzeniu wieloletniej i wielomilionowej zbiórki na ten piękny cel w Kanadzie, działając w ramach kanadyjskiego odłamu Towarzystwa Przyjaciół KUL. Był także wiernym parafianinem polskiej parafii p.w. św. Jacka Odrowąża oraz współredaktorem książki Domino Deo Nostro z okazji 25-lecia tej parafii i autorem książki Semper Fidelis, którą napisał z okazji 45-lecia tejże.
Ziemia Kociewska oraz Polonia straciła znakomitego Polaka i piewcę kultury polskiej w Kanadzie.
Jeden z utworów P. Wyczyńskiego
Na zagonach moich marzeń...
Na zagonach moich marzeń
słońca słup
i wiatr w sosnach przegłośny
i jakiś pytajnik pisany palcem na piasku
i pocięte spojrzeniami godziny
i których czas
szarą li tylko księgę układa
niby to światła i cienia mego żywota
Moje dłonie oparte o płotu sztachety
co z sosnowych wycięto desek
moje źrenice przysypane gwiazdami
z których świat wonny opada
-czas nie skuje mych ramion minut łańcuchem
-poprowadzę go pragnień droga
na smyczy mego oddechu
Chato
co w dzieciństwie kusiłaś mnie księżycem
zaplątanym w słomie twego dachu
i chojarami
co w oknach twych zwieszały zielone konary
niby w chochołów niemy śpiew
-rozdzwonią mą krew
szczególnie wtedy gdy na usypisku lat
uchwycę po męsku dwa miecze
by wyrąbać sobie ze starego zegara
proste życie człowiecze.
Na podstawie "Transatlantyk Nadziei" - pisma Polonii w Ottawie opracował Eugeniusz Cherek
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz