Zapraszam do lektury reportażu o Arasmusach, zamieszczonego dziś na rozkładówce w "Rejsach" - piątkowy magazyn "Dziennika Bałtyckiego", zatytułowanego "Jak klampa buluje, to jo trzeba zabrać do byka i zacielić". Niżej przedstawiam zapiski gospodarcze Józefa Arasmusa, o których sporo w reportażu.
Tadeusz Majewski
JÓZEF ARASMUS. Zapiski gospodarcze od 1892 r.
Pisałem w III części reportażu pt. "Kim jesteś, dziewczyno z Kranka z lat 60.?": ""Dziadek Józef Arasmus - wyjaśniła pani Elżbieta - prowadził notatki, które zachowały się do dnia dzisiejszego." Robiłem ostrożnie zdjęcia, karteczka po karteczce na okiennym parapecie. Napis na okładce: Nr 2, 1893 r. Pierwsza notatka pochodzi z 1892 roku. A potem rok po roku lub co kilka lat. Różne zapiski, na ogół gospodarcze. I wszystko po polsku. Bo rodzina Arasmusów to byli prawdziwi Polacy, choć nazwisko nie wiadomo skąd. O ich polskości dużo by mówić". Po urlopie wziąłem się za przepisywanie notatnika i stopniowo ogarniało mnie wzruszenie...
Wzruszenie, gdyż wyobraziłem sobie Józefa, który zapewne z mozołem, przy pitrulce, nie znając pisowni polskiej (no bo gdzie miał się jej nauczyć?!), zapisywał polskie wyrazy. Mój mozół polegał na przepisywaniu tekstu ze zdjęć z laptopa do komputera stacjonarnego. Będę zamieszczał tutaj poszczególne zdjęcia stron i to, co z nich wynotowałem. Niektórych wyrazów nie mogłem odczytać. Być może komuś się uda, więc proszę o uzupełnienie i również o korektę. Myślę, że ten niepełny notes, być może najstarszy spisany na Kociewiu, swoisty polski pamiętnik wiejski, jest bezcennym dokumentem historii nie tylko języka.
Z roku 1892. Dochot. Pszęnjicy żęm Oraszowely 75 75 korcy 6 marek
Jęczmiena 76 korcy - 4 marek
POsa 100 korcy. 3 Mark - 20 fen
Grochu 15 = 2/1 korca. 5 Mark
Konyczyni 5 cetnerof. 53 mark
Oztmnyny narok 1893 mamy (...)
Pszęnyci 14 korcy
Źyta 18 korcy i ieden cętntner
Jęczmnienia 7 i 1/2 korca
Owsa 10 korcy
ot żnyf moi Dochot na rok 1892
Od roku 1892 żęm odżnyf (upszedau) konia 80 talarof. Byka 15 talarof. Gęsy 20 sztuk po 3 Marky. Pszęnicy 59 korcy po 6 Marek koszec i Jęczmiena. Konyczynt 2 Cetnery 17 talarof Cetner. Krowę 37 i ½ talara. Swinie 40 talarof, Krowe 35 talarof. Żyta 9 korcy i 6 korcy żyta po 5 M. wszystko.
Wroku 1893
Draszonietym Pszęnicy. 152 korcy i Puł korca. Beła Droga 5 Marek i 69 fenykof.
Od zniw w roku 1893 beło przedane.
25 Gęsi po 2 M 75 fenikow dało 69 M.
Krowa 113 ½ M.
ZaKrowe 112 Merek
dwa korce żyta po 5 M razem 10 Marek
za dwa korce pszenicy 11 ½ M.
za 5 korcy żyta 15 M.
za kapustę 12 M.
za Pszenicę za 199 Korcy po 5 M 60 razem 744 M 80 f.
Narok 1893 udraszaszowelim ofsa 85 korcy i 2/1 korca
Posledniego (?) 7 korcy i 2/1 korca
1894
Rysunek stojącego prostokąta o wysokości 5 m
szerokosci 4 m 3 m 85 Centom
Ludwig(o) Arasmus
Wollentthal, Dał 60 talarof 12 Frudnia
Skreślone wyliczenia
9 Markof zostaie 2. marki za Ponczewa 3 Marki naboty
Krowa chodziy 285 Dniy
Narok 1894
Draszowelym Psznycy 72 korcy
Jęczmienia 78 korcy
Żyta 43 korcy i ½
Ofsa 91 korcy
Biały koniczyny 1 1/1 (?)
Czerwony (?)
Swynia 90 markof od nowego
Krowa 96 Markow roku 1994 = 95
Konin 189 Markof
suma 1286
Gęsy 30 sz / 90 Markof
Byk 66 markof Prosakj 48 Markof
58 Pszęnici/k 295 Markof
60 Jeczmien/k 210 Markof
Kapustę 14 Markof
formankę (?) Markof
kamienie 45 Markof
Sumy odęne 600 Marek do Paszkota (?)
Na rok 1895 Dochot
Biała konyczyna 70 Markof
Swynia 164 markof
6 korcy ofsa 12 markof 50
Pszęnyca waszy koszec 85 funtof
Żyto waszy koszec 80 funtof
Owies waszy koszec 50 funtof
Groch waszy koszec 90 fontof
Wika waszy korzec 90 fontof
i (>>>) 2 funty do koszdego zbosza
Jozeph Arasmus
Wollentthal, 1895
1898
Jałowiyca (?) się Bulowała 19 Marca
Stara Bestra się Bulowała 30 Marca
Młoda bestra się Bulowała 19 Czerfca
Bręgowała Młoda się
Bulowała 7 Lypca
Czarna Jałowiyca się bulowała 11 Sieszpnia
Przy tej stronie (1898 r.) kilka uwag. Józef Arasmus użył tu wyrazów, których nie znalazłem w słowniku, o ile oczywiście dobrze odczytałem zapiski. Chodzi o: bulowała (bólowała?) - zapewne cieliła; Bestra - bystra? Bręgowała się - ??
Tadeusz Majewski
Dzień po zamieszczeniu materiału w portalu otrzymałem wyjaśnienie.
Szanowny Panie Tadeuszu!
Z sentymentem przeczytałem zapiski pana Arasmusa. Podobne były u mojego dziadka Franciszka. Niestety, zaginęły.
Pomogę Panu rozszyfrować niezrozumiałe słowa. Doskonale pamiętam jak dziadek mówił o którejś z krów do wujka Franz ta klampa buluje. Weź jó do byka. Czyli miała ruję i czas było ją zacielić. A buluje pochodzi od niemieckiego Bulle - byk. Natomiast Bestra u pana Arasmusa znaczy tyle co pstra (kolor).
Bręgowała - tu jest dylemat. Przypuszczam, że tutaj jest mowa o wstępnej fazie do rui.Z niemieckiego br`enned - palący problem. W tym wypadku to tylko moje domysły. Absolutnie nie chcę się wymądrzać.
Serdecznie pozdrawiam
Edmund Zieliński
Wprowadzono 29.08.2011 r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz