Kilka stron na temat Wielkiego Bukowca w "Dziejach wsi powiatu starogardzkiego Józefa Milewskiego" (Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 1968) pozostawia niedosyt. Przecież historyk pochodził z Zelgoszczy, wsi, która wraz z Wielkim Bukowcem należała i należy do parafii Czarnylas. Nie ma tu wielu nazwisk i bukowieckich "rodów". Nie ma też - na co liczyłem - opisanej historii pożaru. Zanim przejrzyjmy tekst, jedna uwaga - autor konsekwentnie używa pisowni Bukówiec. I taka w latach 60. musiała obowiązywać. Zresztą funkcjonuje i dzisiaj, choć nieoficjalnie. Mało kto ze starszych mieszkańców wsi mówi Bukowiec. (tm)
Nazwa Bukówiec pochodzi od słowa buk. Nazwa brzmiała: niemiecka - Buckowietz (1789 r.), Gross Bukowitz (1885 i później), w okresie międzywojennym - Wielki Bukówiec, hitlerowska - Buchenhagen, Buchen (25 VI 1942 r.), Gross Bukowitz (1944 r.)
Położenie. Miejscowość leży 93 - 115 m n.p.m. Południowe horyzonty opierają się o kompleks leśny Borów Tucholskich, podczas gdy wschodnie skraje przebiegają torfowiskami i podmokłymi łąkami prawobrzeżnego, niewielkiego dopływu rzeczki Węgiermucy.
Nowy Bukówiec i Drewniaczki
Wieś ma charakter ulicówki o peryferyjnych zabudowaniach. Do wsi administracyjnie należą wieś Nowy Bukówiec - w gwarze ludowej - Pionki. Powstała w ostatnich wiekach na gruncie leśnym rewiru leśnego Drewniaczki i liczyła w 1885 r. - 134, w 1921 r. - 121, w tym 106 Polaków i 15 Niemców oraz 22 budynków mieszkalnych, w 1931 r. - 122, w 1960 r. - 135, w 1965 r. - 286 mieszkańców. W 1963 r. została zelektryfikowana oraz osiedle Drewniaczki - nadleśnictwo. Dnia 1 X 1874 r. powstał obwodowy urząd stanu cywilnego. Po kompletnym zniszczeniu w 1945 roku całkowicie odbudowane w latach pięćdziesiątych. W 1960 roku obszar miejscowości wynosił 550 ha (1885 r. - 703 ha, gmina).
Wielki Bukówiec
Dzieje. Na wschód od wsi, na polu rolnika Kądzieli i sąsiednim znaleziono urny popielnicowe z lat 700 - 400 p. n. e. Niektórzy utrzymują, że w pierwszych wiekach naszej ery przez osadę przechodził szlak bursztynowy. Są i tacy, którzy w resztkach murów (fundamentów) na polu rolnika Kwaśniewskiego dopatrują się fragmentów grodziska średniowiecznego. Sprawy te jednak wymagają przebadania.
1/ Ciekawa hipoteza o szlaku bursztynowym. Szkoda, że nie ma konkretnych źródeł.
W II połowie XVI w. Bukówiec stanowił własność szlachecką (40 łanów, w tym 27 folwark), której użytkownikiem był F. Teschner, herbu Sas, Pomorzanin. Pod względem sądowym, skarbowym i sejmikowym należał wtedy do powiatu tczewskiego. W 1767 roku osiedle zostało odbudowane. W 1789 roku był folwark szlachecki o 3 dymach. W 1871 roku wybuchł wielki pożar, który strawił prawie wszystkie zabudowania, pozostała przydrożna figura Madonny, pochodząca z I połowy XVIII w. Społeczeństwo udzieliło pogorzelcom pomocy.
2/ Za mało informacji o pożarze. Przypuszczam, że po wojnie jeszcze pamiętano, ile domostw się spaliło. "Prawie wszystkie zabudowania..." - mało precyzyjne, jeżeli jeszcze do niedawna stało w Bukówcu 8 domów zrębowych zbudowanych przed pożarem. Co ciekawe, uratowały się w różnych miejscach wsi, a nie w jakimś skupisku, które ogień szczęśliwie oszczędził.
Siedziba gminy wiejskiej
W 1885 roku wieś stanowiła siedzibę gminy wiejskiej, do której należały Wielki Bukówiec, Nowy Bukówiec, Mały Zajączek i Wielki Zajączek. Działały wtedy Towarzystwo Czytelni Ludowych i OSP (reaktywowana w 1928 r., przy której w 1966 r. powstała młodzieżowa drużyna męska).
3/ Uderza brak informacji z okresu międzywojennego. Przecież J. Milewski musiał sporo wiedzieć o tym, co się w tym czasie we wsi działo. Nic nie pisze np. o karczmach czy wiatraku.
Ofiary wojny
W latach 1939 - 1940 wysiedlono 3 rodziny polskie, w tym karczmarza Józefa Murawskiego z Radomia. Podczas okupacji zostali zamordowani przez hitlerowców Leon Brachowski, Andrzej Breja (las Mieliczki, 1944 r.), Aleksander Popielarczyk (las Zajączek, 1939 r.), Józef Suwalski (Stutthof, 1944 r.), Aleksander Targaczewski (las Mieliczki, 1939 r.), Franciszka Talewska (las Mieliczki, 1944 r.), Jan Talewski (las Mieliczki, 1944 r.), Józef Zgryza (las Mieliczki, 1944 r.) i Mieczysław Zgryza.
Walki o Drewniaczki
Latem 1944 roku w rejonie nadleśnictwa Drewniaczki pojawili się spadochroniarze radzieccy. W lutym 1945 roku Niemcy urządzili na przedpolach wsi stanowiska artylerii przeciwlotniczej. Na przełomie lutego i marca 1945 roku toczyły się ciężkie wielodniowe walki między wojskami niemieckimi a radzieckimi o zabudowania nadleśnictwa Drewniaczki, które - zniszczone - przechodziły z rąk do rąk. Walki toczyły się nawet o posiadanie poszczególnych pokoi nadleśnictwa. Kompletnie zniszczono też trzy okoliczne zabudowania w Czajkach, przynależnych do Zelgoszczy. Pod wieczór 4 marca 1945 roku wojska radzieckie ostatecznie stały się panem sytuacji, ruszając z tego ważnego punktu taktycznego na północ. Wielki Bukówiec został wyzwolony.
W okresie PRL-u
Przodujący chłop Fr. Nawrocki uzyskał 586 q buraka cukrowego z 1 ha (eksponowany na III wystawie rolniczej powiatowej w Starogardzie Gd.). W latach 1961-1964 powstała baza traktorowo-maszynowa kółka rolniczego. Również powstała klubokawiarnia "Ruch".
W 1960 roku w Bukówcu były 122 budynki mieszkalne (w 1921 r. - 113, w 1931 r. - 147) oraz 154 indywidualne gospodarstwa (w 1910 r. - 103).
We wsi mieszkają 702 osoby, podczas gdy w 1885 roku - w gminie mieszkało 739, w tym 672 katolików, 55 ewangelików, 2 żydów, a w Wielkim Bukowcu - 563 osoby; w 1910 roku - 975 osób, w tym 885 Polaków i 88 Niemców, w 1931 roku - 976 osób.
Szkoła
W 1779 roku dzieci z Bukówca uczęszczały do szkoły w Zelgoszczy. W 1872 roku w szkole katolickiej w Wielkim Bukówcu nauczycielem był Chmielecki. Ukończyły ją cztery osoby. W 1875 roku wybudowano tam nową, dwuklasową szkołę, która istnieje do dziś. Dnia 1 IX 1965 roku w Wielkim Bukówcu oddano do użytku nowy pawilon szkolny. Już w latach przed 1914 rokiem odrębna szkołę miała wieś Nowy Bukówiec: w jednym gmachu dwie klasy: katolicką i ewangelicką. Również w okresie międzywojennym była tam jednoklasówka. Szkoła o niższych klasach w Nowym Bukówcu została reaktywowana w 1959 roku.
Kościół parafialny znajduje się w Czarnymlesie.
Zabytki i inne ciekawostki
1. Ślady po grodzisku średniowiecznym (nieudokumentowanym).
2. Figura Madonny z I połowy XVIII w. (przydrożna), drewniana, polichromowana. W 1946 roku została umieszczona w nowej, murowanej kapliczce.
3. Mapa katastralna wsi z 1849 roku, archiwum Prezydium PRN w Starogardzie Gd.
4. Grób nr 50 zamordowanych w 1943 r. Polaków (około 500 m na południe od przystanku PKS Drewniaczki).
5. Cmentarz pocholeryczny XIX w. na północ od wsi (przy torach kolejowych).
4/ Cmentarz pocholeryczny - zaskoczenie. Został zaznaczony na mapce autorstwa Stefana Raszei, jaki załączamy do tekstu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz