RADZIEJEWO
Nazwa może pochodzić od starosłowiańskiego słowa: ręd, ręda, rędzina, tj. tłusta ziemia, morast, moczary torfowe.
Nazwa brzmiała: Redsk albo Radzons, Radeow (X - XI w.), Radziona (XII w.), krzyżacka - Radzona (1305 r.), Radau albo Radow, za Rzeczypospolitej szlacheckiej - Rautenberg (XVI w.), Radziejewo (XVI w.), niemiecka - Rathadorf (1867 r.), hitlerowska - Rathadorf.
Miejscowość leży między jeziorami Wielkim Borzechowskim a Raduńskim i Grygorek, 111-131 m n.p.m. Wieś ma zabudowę zwartą. W 1960 r. obszar Radziejewa bez PGR wynosił 239 ha; w 1885 - 773 ha, w tym gruntów ornych 452 ha, lasu 171 ha i łąk 23 ha.
Dzieje. Radziejewo należy do starych osad kociewskich. We wczesnym średniowieczu przy Jeziorze Raduńskim istniał gród słowiański prawdopodobnie o nazwie Radzona, należący do księcia gdańsko-pomorskiego Mszczuja II (1270 r.). Osada (grodowa) była również wzmiankowana w 1178 r. W 1305 r. miejscowość została sprzedana wraz z Miradowem przez Piotra Świecę Krzyżakom, po czym przeniesiona na prawo niemieckie. W I połowie XVI w. wieś nabył Leonard Kliński, który był posłem stanów pruskich za króla Zygmunta I Starego (1533 r.). Wdową po Lonardzie była Emerensyna (z Wojanowskich) Radziejowska. Po śmierci Leonarda Radziejewo dziedziczył syn jego Krzysztof (w 1556 r. dzierżawił też starostwo rogozińskie). Jeszcze w drugiej połowie XVI w dwunastołanowa własność szlachecka Radziejewo należała do F. Klińskiego herbu Junosza, Pomorzanina. Miejscowość należała wtedy pod względem sądowym, skarbowym i sejmikowym do powiatu tczewskiego.
W drugiej połowie XVIII w. Radziejewo była własnością Feliksa Pląskowskiego, który był założycielem kaplicy przydworskiej. Odprawiał w niej codziennie msze kapelan domowy Pląskowskich, Grzegorz Wilhelm (Warmiak).
Z czasem dobra szlacheckie Radziejewa przeszły w ręce Niemców. Przed 1885 r. słynęły one z hodowli owiec dobrej rasy. W okresie tym zbudowano gorzelnię parową z młynami, a przy Jeziorze Wielkim Borzechowskim - cegielnię (około 1885 r.).
Pod koniec 1918 r. powstała rada robotnicza, z którą współpracowali Dywelski z Białachowa, aktywista społeczny. Robotnicy folwarczni Bukowski z Radziejewa (stały) i Gliniecki z Białachowa (sezonowy) pełnili funkcję delegatów rady. Jesienią 1920 roku robotnicy zastrajkowali przy wykopkach ziemniaków. Chodziło im o podwyżkę płac. W wyniku pertraktacji z właścicielem majątku, Niemcem Gramsem, robotnicy uzyskali zgodę na swe żądania.
Majątek pozostał w rękach niemieckich do wyzwolenia w 1945 r.
Państwowym planem parcelacyjnym na rok 1937 zostało objętych 400 ha z nieruchomości stanowiących własność spadkobierców Niemca Augustyna Gramsa. W wyniku parcelacji utworzono 17 poniatówek, z których 7 zniszczył okupant.
Podczas okupacji zostali zamordowani przez hitlerowców rolnik Franiszek Czucha (14 XI 1939 r., Szpęgawska), ogrodnik Józef Sonnenfeld (11 XI 1939 r., Szpęgawsk) i nauczyciel Szwoch (20 X 1939 r., Szpęgawsk).
Miejscowość została wyzwolona 6 marca 1945 r. W wyniku reformy rolnej dokonano parcelacji gruntów. W 1949 r. w Radziejewie powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne. Przodującym chłopem w 1956 roku, reprezentującym swe osiągnięcia na III Wystawie Powiatowej Rolniczej w Starogardzie Gd. był Ludwik Chojnacki. Osiągnął on plony z 1 ha 50 q kukurydzy, 250 q ziemniaków i 450 q buraków cukrowych. W latach 1965 - 1966 zbudowano we wsi pawilon handlowy GS.
W Radziejewie mieszka 229 osób (1965), podczas gdy w 1869 roku notowano tu 124 katolików i 55 ewangelików.
W 1960 roku było we wsi 37 budynków mieszkalnych (w 1869 r. - 8, w 1885 r. - 10 lub 32 dymy) oraz 48 indywidualnych gospodarstw rolnych.
Szkoła. Ewangelicka szkołę elementarną zbudowano na podstawie "przywileju" cesarza niemieckiego. Jak notuje kronika szkolna prowadzona od 18 XI 1889 roku, początkowo do szkoły uczęszczało 7 uczniów. W lutym 1919 roku liczba uczęszczających do szkoły spadła z 75 do 10, a to na skutek strajku dzieci narodowości polskiej. Rodzice oświadczyli, że będą posyłać dzieci jedynie wtedy, gdy nauka pisania i religii odbywać się będzie w języku polskim, również kronika ta notuje wspomnienia o strajku rolnym z 1920 r., o którym była mowa uprzednio. Po wyzwoleniu 1945 r. powstała szkoła podstawowa o niższym stopniu organizacyjnym.
Kościół parafialny znajduje się w Borzechowie.
Zabytki i inne ciekawostki
1. Grodzisko wczesnośredniowieczne (od VII w.) położone 1,5 km na północ od wsi, na półwyspie Jeziora Raduńskiego, o którym istnieje szereg legend.
2. Trzechsetletni dąb o średnicy około 60 cm, mocno zniszczony rośnie na polu rolnika Kurszewskiego.
3. Były pałac dworski z I połowy XIX w. w stylu neoklastycystycznym, z parkiem o zaaklimatyzowanych drzewach egzotycznych.
3. Cmentarz z około 1800 r. o nagrobkach z polskimi napisami położony w lasku między Radziejewem a Suminem.
4. Kronika szkolna z 1889 roku.
Józef Milewski
Dzieje wsi powiatu starogardzkiego, Gdańsk 1968 r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz