BLOG: EDMUND ZIELIŃSKI. Janek Stachowiak i jego ród

Któregoś dnia otrzymałem bardzo miłego maila.

Dobry Wieczór Panie Edmundzie!

Do napisania tego listu zabieram się już kilka dni. Bardzo miło czytać Pana felietony, szczególnie gdy można fakty powiązać ze swoją przeszłością. O wujku Janku już pisałem, że bawiłem się z jego synem Rafałem w dzieciństwie. Szczególnie miło Janka wspomina ciocia Gusia, jego wesołość i dowcipy.

Pamięta jego wyczyny szkolne z procą :-).Odnośnie Jego braci, to pamiętam, że byliśmy kiedyś u wujka Heńka w Rybniku (odwiedzając wujka Franka, mieszkali niedaleko). Heniek bardzo wesoły, śmiesznie wspominali młode lata z moim Tatą, jego żona typowa Ślązaczka ,- to od Niej zapamiętałem nazwę karminadel czyli mielony. Pierwszy raz w życiu w Rybniku jadłem cienkie parówki, byłem w sklepie dla górników. Cóż tam były za delicje :-). Wujek Heniek przynajmniej raz w roku przyjeżdżał do Zblewa i do nas zachodził. Mieszkał u Weisbrodtów na Dworcowej. Wujka Franka pamiętam jako bardzo spokojnego i cichego człowieka. Bardzo miło czytać, jak wujek Janek wspomina wizytę na wieży kościoła z Ciocią Agnieszką i wspomina w dobrych słowach babcię i dziadka. Proszę go pozdrowić przy okazji od potomka Szklarskich.

Rafał Szklarski

Kiedy zaczynałem spisywać dzieje tego rodu, nie sadziłem, że zbierze się tego aż dziesięć części. Tymczasem, przeglądając dotychczasową treść, śmiało mogę stwierdzić, że mógłbym napisać jeszcze drugie tyle. Tylko że wtedy opowieści byłyby nudnawe. Lubię, kiedy wątek wartko się toczy. Chyba to osiągnąłem.

Poprosiłem Janka, by przeczytał całość i powiedział mi, co trzeba by jeszcze dopisać, sprostować. Jest jeszcze tego sporo. Przypomniał mi Janek: Napisz o naszym pierwszym spotkaniu w połowie września 1952 roku, kiedy to wracając ze szkoły zagadnąłeś mnie (siedziałem na kamieniu przy bramie). Pamiętam to doskonale jeszcze dzisiaj. "Ty tu mieszkasz? A jak się nazywasz, do której klasy chodzisz?" Potem doszedł Geruś Straszewski i z nim rozmawiałeś. W późniejszych czasach często widywaliśmy się u Ciebie w werandzie, do której z Gerusiem przychodziłem. Spotykaliśmy się na kiskulach i przy zdrojku (…) Pamiętam jeden dzień żniw w Wielkim Bukowcu u położnej ze Zblewa, babcia Zoni, na które jechaliśmy Twoją WFM-ką.

Rzeczywiście, tak to było. Wyjaśniam, że spotkanie z 1952 roku miało miejsce przed bramą wjazdową na podwórze państwa Krajewskich. Natomiast kiskule to z języka niemieckiego wyrobiska po żwirze przy autostradzie naprzeciw cmentarza. Kiedy Niemcy budowali autostradę, do jej budowy wywieźli ziemię z części cmentarza i sąsiadujących pól. Tam też były zdroje. Pani położna, o której wspomina Janek, była znaną w powiecie starogardzkim akuszerką. Nazywała się Waleria Popielarczyk z domu Belicka. W 1939 roku w lesie koło Skórcza Niemcy zamordowali jej męża. Wyszła ponownie za mąż (wiążąc się tylko ślubem kościelnym) za pana Brzózkę Lucjana. Była mamą Zofii Gilla ze Zblewa i babcią Zoni, Lidzi, Reni, Bożeny i Romana - dzieci Zofii i Maksymiliana Gilla ze Zblewa. Wielokrotnie byłem u państwa Brzózków. To od pana Brzózki zapamiętałem niemieckie powiedzenie, które wypowiedział po obiedzie częstując mnie papierosem - Nach dem Essen, das Rauchen nicht vergessen. Czyli - po jedzeniu nie zapomnij o paleniu. Dziś myślę, że lepiej jednak zapomnieć.

Koniecznie trzeba powspominać działalność społeczną Janka w Kole Związku Młodzieży Wiejskiej w Zblewie. Ówczesne władze napierały, by ta organizacja była przybudówką Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, taką, jaką był Związek Młodzieży Polskiej i później Związek Socjalistyczny Młodzieży Polskiej. Młodzież wiejska miała w nosie tamtejszą ideologię komunistyczną. Skupiali się w ZMW, by razem coś zrobić dla swojej wsi. W tamtych czasach świetlica wiejska była ośrodkiem życia kulturalnego. Tutaj istniała Biblioteka Gminna, tu odbywały się spotkania z ciekawymi ludźmi, organizowano wieczorki taneczne i wspólnie oglądano telewizję. Dzisiaj wydaje się to śmieszne, ale w naszej zblewskiej świetlicy stał jeden na całą wieś telewizor marki Belweder. Wieczorami zbierali się mieszkańcy, by pooglądać Dziennik Telewizyjny, jakiś program rozrywkowy, transmisję z zawodów sportowych. Wtedy pieczę nad nim miała biblioteka i ZMW.

Świetlica składała się z dwóch pomieszczeń - większego (sala telewizyjna) i mniejszego, gdzie doraźnie rozkładany był stół pingpongowy i stały stoliki, przy których chętni mogli wypić herbatę czy kawę i zjeść pączka. Był też mały bufecik z blatem w kształcie trapezu i mała przeszklona nadstawka na pączki, ciastka itp. Ten mebelek wykonał pan Bolesław Glich w swojej stolarni przy ulicy Kościelnej vis a vis remizy Straży Pożarnej przy pomocy Eugeniusza Drawsa. Jak pisze Janek - zapłaciliśmy tylko za materiał 120 złotych, które z sobotniej potańcówki zebrałem za wstęp (pięć złotych od osoby) i z zarobku na sprzedaży pączków, ciastek i herbaty. Jednego dnia pod wieczór przenieśliśmy ten mebel (Janek i ja) do naszej świetlicy. Ale była radość, że stworzyliśmy namiastkę maleńkiej kawiarenki. Kto obsługiwał bufecik? Pamiętam, że Eryka Nierzwicka, jej siostra Helena i pewnie jeszcze jakaś nasza koleżanka.

W sali telewizyjnej zarządziliśmy zakaz palenia papierosów, co nie zawsze widzowie przestrzegali i trzeba było perswazją zakaz ten wyegzekwować. Pamiętam, że Janek zajmował się sprzedażą biletów wstępu na oglądanie telewizji. Lepiej będzie, jak oddam głos Jankowi, który przypomniał mi wiele szczegółów z naszego społecznikowania w kulturze. Co do spotkania z Wojciechem Siemionem, o czym swego czasu pisałem, Janek zapamiętał, że na zakończenie - kwiaty wręczali Terenia Aszyk i Stasiek Kłos. Jestem tego pewien, bo miałem zdjęcie z momentu wręczania, ale gdzieś się zawieruszyło. Wręczenie kwiatów Panu Siemionowi przyspieszyła towarzysząca mu kobieta, która mówiła, że jeszcze muszą zdążyć do Domu Kultury "Polfy" w Starogardzie. Byłem przy tym, więc wiem. Asystowałem podczas robienia zdjęć - byłem "oświetleniowcem" z biurową lampą w ręku i prowizoryczną przedłużką z kilku kabli. To ja, kolegując się ze Zbyszkiem Bąkowskim, namówiliśmy Zbyszka Lisiewicza, aby przyniósł aparat i zrobił zdjęcia na tym spotkaniu. W tym czasie ojciec Zbyszka Lisiewicza był w sanatorium, więc Zbyszek poczuł się jak szef zakładu fotograficznego. Później wspólnie całą trójką (Bąkowski, Lisiewicz, Stachowiak) wywoływaliśmy film i powiększaliśmy zdjęcia. "Odpaliłem" Zbyszkowi za papier fotograficzny, wywoływacz i utrwalacz. Dlatego została pamiątka z pobytu Wojciecha Siemiona w Zblewie.

Za wstęp na oglądanie telewizji pobierałem przy drzwiach - od dorosłych 50 groszy, od dzieci 20. Miałem specjalny zeszyt, z którego wycinałem bilety i pieczętowałem je podłużna pieczątką ZMW. Byłem w tym czasie skarbnikiem organizacji, a Terenia Aszyk przewodniczącą. Władek Brandt (mieszkał na ul. Północnej w domku wykonanym z drewnianych belek i gliny - przyjechał z rodzicami z Francji) był wiceprzewodniczącym Koła ZMW. Wiesz doskonale, że w tym czasie organizacja ZMW w Zblewie była bardzo aktywna. Sami urządzaliśmy świetlicę, kombinowaliśmy na różne sposoby, aby młodzież Zblewa miała możliwość spędzać grzecznie czas wieczorami. Czy pamiętasz z czego zrobiliśmy instalację elektryczną w świetlicy? Ja przyniosłem z domu pojedyncze przewody (DG-1,5), które z Tobą skręcałem - robiliśmy tak zwaną plecionkę. Ktoś przyniósł lampy, dokupiliśmy wyłączniki i gniazdka, w taki sposób wykonaliśmy natynkową instalację elektryczną, która długo była sprawna i bezpieczna w tych pomieszczeniach.

Co do tych lamp Janek, pamiętam, że poszliśmy do Romka Gili, tam w kuźni jego ojca wykombinowaliśmy blaszane stożkowe abażury. Nawierciliśmy w nich otwory, by urozmaicić emisję światła. Te abażury wieszaliśmy na zwisających z sufitu żarówkach. Ponieważ drzwi wejściowe do świetlicy wychodziły prosto na zewnątrz, w wewnętrznej stronie nad drzwiami umocowaliśmy półkolisty gruby pręt, do którego zamocowaliśmy podarowaną nam przez kogoś kotarę. Spisała się doskonale.

W tamtych latach, byliśmy bardzo rozgoryczeni brakiem porządnego miejsca dla spędzania kulturalnie wolnego czasu. Napisałem taki wiersz dotyczący zblewskiej świetlicy. Śpiewaliśmy go na występach "Bimbusia":

Niedaleko od Pinczyna

Leży sobie wielka gmina

Wszyscy nań Zblewo wołają

Panny nosa zadzierają

Stoi kiosk tu z gazetami

I skup wełny ze skórami

A świetlicy nie budują

Jednym słowem wieś rujnują

Są panowie i hrabiowie

O młodzieży im nie w głowie

Lepiej gospodę odwiedzać

I z młodzieży się naśmiewać

Morał taki stąd wynika

Krótka pamięć urzędnika

Bo teraz się zapomniało

Że się kiedyś w pory lało

No i tak to kiedyś w Zblewie było. Dziś to zupełnie inny świat, Zblewo się rozbudowało, podwoiło swoją liczbę mieszkańców. A kultura? Rządzi się swoimi prawami na miarę dzisiejszego czasu. Ale czy są jeszcze społecznicy podobni do tych sprzed lat? Dziś, jeśli trzeba cos zrobić na rzecz społeczeństwa, darmowo, od siebie, z serca, bez rozgłosu - są jeszcze tacy?

Gdańsk 12 kwietnia 2014 Edmund Zieliński

Zdjęcia

O tym tartaku tak wspomina Janek: Jak ten tartak powstawał i pierwsze cięcie drewna też pamiętam. Widziałem zniszczenia, które spowodowała kurzawka. Dzięki Bogu, że to się stało w nocy (fundamenty wraz z częściowo wykonanym murem pochłonęła ziemia). Inaczej pan Izydor Herold (ojciec Edka) prawdopodobnie zostałby wciągnięty razem z tymi murami, które stawiał. To była szczególnie tragiczna sytuacja, która się wydarzyła przy budowie tego tartaku. Miałem zabronione komukolwiek o tym opowiadać!!! W tamtych czasach była to "ukryta" katastrofa budowlana. Inżynier prowadzący tę budowę nie miał ucha jak Krajewski, mówił do mnie, abym nikomu nie opowiadał i dodał, że muszę milczeć, bo inaczej mu to drugie ucho utną, a może i co więcej

Kiskule - to z tego miejsca wybierano piasek do budowy autostrady. Od lewej Rajmund Zieliński, Gerard Straszewski, Franek Zalewski, Janek Cylkowski, wyżej Edmund Zieliński, najniżej Janek Stachowiak

Piramidka ze zblewskich chłopaków przy młynie. Od góry Janek Stachowiak, Janek Cylkowski, Rajmund Zieliński, po bokach Gerard Straszewski i Edmund Zieliński

Na tle zblewskiego młyna - dziś w ruinie. Janek Stachowiak z pieskiem Rolfem. Stoją od lewej Franek Zalewski, Gerard Straszewski, Edmund Zieliński, Janek Cylkowski i Rajmund Zieliński

Janek Stachowiak na tle domu państwa Krajewskich w którym mieszkał

W Klubie ZMW od prawej Janek Stachowiak, Zbyszek Bąkowski, Janek Gajewski, Eryka Nierzwicka, Basia Dubiella, Stanisław Kłos i jego brat Leon

Przy herbatce w Klubie ZMW od lewej Henryk Cylkowski, Stanisław Kłos i Janek Stachowiak

Były pałac w Miradowie stan na dzień 27 czerwca 2013

Janek Stachowiak na tle rodzinnego domu w Zblewie przy ulicy Chojnickiej 23

Lata 30. w Zblewie. Koleżanki - Gertruda Bukowska (mama Janka) i pani Szwoch z męża Marchewicz

Franciszek Stachowiak. Po lewej przed dworcem w Malborku 1974 roku. Po prawej na ulicy Gdańska Wrzeszcza w październiku 1945 roku w drodze do siedziby Polskiego Radia, którego był pracownikiem.

Przyjaciółki ze Zblewa lata 30 ste . Pośrodku Stefania Sulewska z domu Szarmach

Odznaka Zblewskiego "Sokoła"

Bronek Piotrzkowski często przygrywał na naszych potańcówkach

Młyn w Zblewie - tak kiedyś wyglądał

Zblewska kawalerka, od lewej Zbyszek Karymów, Heniek Birna i Stasiu Lubawski

Terenia Aszyk - szefowa ZMW w swoim Klubie

Hania i Janek Stachowiak kolo Jerycha ( najstarsze miasto świata) w tle Jebel Quarantel ( Góra Kuszenia) na której szatan kusił Jezusa.

Janek Stachowiak - Hajfa, miasto zbudowane na stoku Góry Karmel, w tle największy port Izraela, oraz w tak zwanych "Wiszących Perskich Ogrodach" złocona kopuła świątyni Bahajów...